Η «πολιτική συνοχής» είναι η πολιτική πίσω από τα εκατοντάδες χιλιάδες έργα ανά την Ευρώπη τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ταμείο Συνοχής (το ταμείο συνοχής καλύπτει τα Κράτη Μέλη της ΕΕ τα οποία έχουν ΑΕγχΠ χαμηλότερο από 90 % του μέσου όρου των ΕΕ-27 - η Κροατία δεν έχει ληφθεί υπόψη).
Η οικονομική και κοινωνική συνοχή - καθώς ορίζεται στην ενιαία ευρωπαϊκή πράξη του 1986 - αφορά τη «μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιφερειών και την καθυστέρηση των λιγότερο ευνοημένων». Η πιο πρόσφατη συνθήκη της ΕΕ, η Συνθήκη της Λισαβόνας, προσθέτει μία ακόμα πλευρά στη συνοχή, αναφερόμενη σε «οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή».
Το σκεπτικό είναι ότι η πολιτική συνοχή πρέπει επίσης να προωθεί πιο ισορροπημένη, πιο βιώσιμη «εδαφική ανάπτυξη» - μια ευρύτερη έννοια από την περιφερειακή πολιτική, η οποία συνδέεται ειδικά με το ΕΤΠΑ και λειτουργεί ιδιαίτερα σε περιφερειακό επίπεδο.
Κατά την περίοδο προϋπολογισμού 2014-2020, ο συντονισμός και η συνεκτικότητα μεταξύ της πολιτικής συνοχής και των άλλων πολιτικών της ΕΕ που συμβάλλουν στην περιφερειακή ανάπτυξη, συγκεκριμένα η αγροτική ανάπτυξη και η αλιευτική και θαλάσσια πολιτική, έχουν ενισχυθεί με τον καθορισμό κοινών διατάξεων για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Τα πέντε αυτά ταμεία είναι γνωστά ως τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ).
Δεδομένου ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά τη διοικητική διαίρεση ανάμεσα στις χώρες της Ένωσης, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαχείριση των προγραμμάτων και οι στατιστικές συγκρίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθορίστηκαν οι λεγόμενες περιφέρειες NUTS (σύμφωνα με την ονοματολογία στατιστικών εδαφικών μονάδων). Κάθε χώρα διαιρείται σε στατιστικές εδαφικές μονάδες. Η ΕΕ επί του παρόντος χωρίζεται σε 274 περιφέρειες «επιπέδου NUTS 2» (από 800.000 μέχρι 3 εκατομμύρια κατοίκους).
Στο πλαίσιο της διασυνοριακής συνεργασίας, γίνεται επίσης συχνά λόγος για τις «ευρωπεριφέρειες», οι οποίες δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με πρωτοβουλία τοπικών πολιτικών φορέων που επιδίωκαν να προωθήσουν τα κοινά συμφέροντα εκατέρωθεν των συνόρων. Πρόκειται για ενώσεις που δεν έχουν ακριβές νομικό καθεστώς. Υφίστανται ανεξάρτητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά συμμετέχουν συχνά σε ευρωπαϊκά προγράμματα εδαφικής συνεργασίας. Οι ευρωπεριφέρειες εκπροσωπούνται από την Ένωση Ευρωπαϊκών Παραμεθόριων Περιφερειών.
Οι κανονισμοί που καθορίζουν τα διαθέσιμα ποσά της πολιτικής συνοχής για το 2014-2020 τέθηκαν σε ισχύ στις 21 Δεκεμβρίου 2013, ως μέρος των «δημοσιονομικών προοπτικών» του επταετούς Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Διατέθηκαν 351,8 δισεκατομμύρια EUR για μέτρα της πολιτικής συνοχής στα 28 Κράτη Μέλη της ΕΕ για το 2014-2020, το οποίο αποτελεί περίπου το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΕΕ. Οι εθνικές κυβερνήσεις διαπραγματεύτηκαν πώς πρέπει να κατανεμηθούν τα κονδύλια στο Συμβούλιο της ΕΕ και, μολονότι όλες οι περιφέρειες εξακολουθούν να ωφελούνται από την πολιτική συνοχής, δόθηκε προτεραιότητα σε χώρες και περιφέρειες των οποίων η ανάπτυξη υστερούσε.
Περισσότερο από τον μισό προϋπολογισμό - 182,2 δισεκατομμύρια EUR - έχει διατεθεί για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, οι οποίες έχουν ΑΕγχΠ κάτω από το 75 % του μέσου όρου της ΕΕ-27.
35 δισεκατομμύρια EUR κατανεμήθηκαν σε περιφέρειες μετάβασης, που έχουν ΑΕγχΠ μεταξύ 75 % και 90 % του μέσου όρου της ΕΕ και 54 δισεκατομμύρια EUR σε πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες που έχουν ΑΕγχΠ πάνω από 90 % του μέσου όρου της ΕΕ.
Κατόπιν τα Κράτη Μέλη αξιοποιούν τα κονδύλια για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων - θεματικών προγραμμάτων που καλύπτουν ολόκληρη τη χώρα (φερ' ειπείν επάνω σε περιβάλλον ή μεταφορές) ή περιφερειακών προγραμμάτων διοχετεύοντας κονδύλια σε ένα συγκεκριμένο μέρος της χώρας.
Δείτε αν καλύπτεται η περιφέρειά σας το 2014-2020
Μπορείτε να λάβετε χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία (ΕΔΕΤ) ανεξάρτητα από την περιφέρεια όπου κατοικείτε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρεμβαίνει στην επιλογή των έργων επιτόπου, με εξαίρεση έναν περιορισμένο αριθμό έργων μεγάλης κλίμακας (μεγάλα έργα).
Με βάση ένα σύστημα αποκεντρωμένης διαχείρισης, έχουν οριστεί εθνικές ή περιφερειακές αρχές, οι λεγόμενες «διαχειριστικές αρχές», οι οποίες διαχειρίζονται κάθε ένα από τα επιχειρησιακά προγράμματα που υλοποιούν την πολιτική συνοχής για την περίοδο 2014-2020.
Οι αρχές αυτές καθορίζουν τα κριτήρια επιλογής, διοργανώνουν επιτροπές επιλογής και επιλέγουν τα έργα που θα τύχουν κοινοτικής ενίσχυσης ύστερα από ανοικτές προσκλήσεις υποβολής σχεδίων. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στον κατάλογο των διαχειριστικών αρχών και τα προγράμματα που εκτελούνται στην περιφέρειά σας, καθώς και τις άλλες διαθέσιμες κατηγορίες κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.
Πολλοί είναι οι πολίτες που δικαιούνται ενίσχυσης από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, αλλά δεν το γνωρίζουν πάντα... Οι δικαιούχοι της πολιτικής συνοχής μπορεί να είναι επιχειρήσεις (κυρίως μικρομεσαίες), δημόσιοι οργανισμοί, καθώς και οργανώσεις ή ιδιώτες εφόσον υποβάλλουν σχέδια που πληρούν τα κριτήρια επιλογής τα οποία έχουν καθορίσει οι διαχειριστικές αρχές των προγραμμάτων. Οι ξένες επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στην Ευρώπη δικαιούνται επίσης να λάβουν βοήθεια από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
Οι κανόνες καθορίζουν ορισμένες κατηγορίες επιλέξιμων δαπανών. Για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, ο κανονισμός κοινών διατάξεων καθορίζει 11 θεματικούς στόχους οι οποίοι θα υποστηριχτούν από κονδύλια της πολιτικής συνοχής. Ένα σημαντικό μέρος των δαπανών πρέπει να επικεντρώνεται σε αυτές τις προτεραιότητας, οι οποίες καλύπτουν θέματα όπως έρευνα και καινοτομία, υποστήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), περιβάλλον, μεταφορές, απασχόληση, κατάρτιση και δημόσια διοίκηση. Οι εθνικές και περιφερειακές αρχές διευκρινίζουν στα επιχειρησιακά τους προγράμματα πώς σκοπεύουν να κατανείμουν τα διαθέσιμα κονδύλια στα κύρια θέματα. Οι εθνικές στρατηγικές καθορίζονται στις λεγόμενες συμβάσεις εταιρικής σχέσης.
Διαβάστε περισσότερα για τα πεδία δραστηριότητας της πολιτικής συνοχής της ΕΕ.
Μέσω των 11 θεματικών της στόχων, η πολιτική συνοχής συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ για την υλοποίηση της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης. Τα ταμεία της πολιτικής συνοχής θα είναι το κύριο επενδυτικό εργαλείο για μέτρα που υποστηρίζουν την απασχόληση, την καινοτομία, την εκπαίδευση, την ένταξη και τη μετάβαση προς μια οικονομία με μειωμένη χρήση άνθρακα.
Τόσο το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) υποστηρίζουν αρκετές από τις κύριες προτεραιότητες στο πλαίσιο των θεματικών στόχων και ένα μέρος της χρηματοδότησης έχει διατεθεί σε αυτές τις προτεραιότητες. Οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες πρέπει να επικεντρώσουν τουλάχιστον 50 % της χρηματοδότησής τους από το ΕΤΠΑ και 60 % από τις κατανομές του ΕΚΤ σε αυτές τις προτεραιότητες. Τα αντίστοιχα νούμερα για τις περιφέρειες μετάβασης είναι 60% και 70%, και 80% για τις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.
Με σκοπό να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος της διαθέσιμης χρηματοδότησης, η επικέντρωση στα αποτελέσματα έχει ενισχυθεί στην προγραμματική περίοδο 2014 - 2020 και ορισμένες συνθήκες πρέπει να υφίστανται πριν από τη διοχέτευση των κονδυλίων. Αυτοί οι λεγόμενοι εκ των προτέρων όροι διασφαλίζουν ότι υφίστανται οι σωστές προϋποθέσεις ώστε οι δαπάνες της πολιτικής συνοχής να έχουν πραγματική επίδραση στην περιφέρεια.
Ήδη από την περίοδο 2007-2013:
Πλέον το Leader+ και το Ευρωπαϊκό γεωργικό ταμείο προσανατολισμού και εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) αντικαταστάθηκαν από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), ενώ το χρηματοδοτικό μέσο προσανατολισμού της αλιείας (ΧΜΠΑ) και το Ευρωπαϊκό ταμείο αλιείας (ΕΤΑ) αποτελούν τώρα το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ).
JASPERS, JEREMIE, JESSICA και JASMINE: Αυτά τα τέσσερα μέσα ειδικής στήριξης αναπτύχθηκαν κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013 σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, εν μέρει ως μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής και εν μέρει για την παροχή τεχνικής βοήθειας. Υπό το φως της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης και την αυξανόμενη έλλειψη δημόσιων πόρων, τα χρηματοοικονομικά εργαλεία αναμένονται να παίξουν ακόμα πιο σημαντικό ρόλο στην πολιτική συνοχής κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020.
Οι εθνικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να πληρούν ορισμένες βασικές απαιτήσεις πριν να χορηγηθεί χρηματοδότηση από τα ταμεία ΕΔΕΤ. Για κάθε περιφερειακό ή εθνικό πρόγραμμα ορίζονται τρεις αρχές:
Οι ελεγκτικές υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ασκούν εποπτικό ρόλο και μπορούν να πραγματοποιούν ελέγχους οποιαδήποτε στιγμή. Όταν διαπιστωθούν σημαντικές αδυναμίες, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αποφασίζουν από κοινού σχέδια δράσης για την αντιμετώπισή τους. Αν το συγκεκριμένο κράτος μέλος δεν λάβει ταχέως τα απαιτούμενα διορθωτικά μέτρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει το δικαίωμα να διακόψει ή να αναστείλει τις πληρωμές. Η Επιτροπή λαμβάνει επίσης υπόψη τους ελέγχους του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και τις έρευνες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF).
Η πολιτική συνοχής έχει σημαντικό αντίκτυπο λόγω της κολοσσιαίας επένδυσης που αντιπροσωπεύει σε ορισμένες χώρες (έως και 4% του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος τους). Στο αρχικό αυτό στάδιο προγραμματισμού, τα κράτη μέλη έχουν θέσει ποσοτικούς στόχους, κυρίως στο πλαίσιο του «εθνικού στρατηγικού πλαισίου αναφοράς».
Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμούν τον αντίκτυπο των προγραμμάτων μέσω αξιολογήσεων. Κάθε τρία χρόνια, η Επιτροπή δημοσιεύει την «έκθεση για τη συνοχή» η οποία περιγράφει την ανάπτυξη των περιφερειών και τον αντίκτυπο της πολιτικής.
Αντίκτυπος και αποτελέσματα – ανάπτυξη και θέσεις εργασίας στην ΕΕ το 2007-2012
